Umacnia się powszechne zrozumienie, że Polska znajduje się w głębokim kryzysie. Ustrój, sposób sprawowania władzy, nieliczenie się z prawami i potrzebami człowieka i społeczeństwa zmierza do stworzenia z narodu polskiego zbiorowiska bezwolnych jednostek, dla których jedynie dobre i słuszne będzie to, co określi wąska grupa przywódców partii, stojących ponad prawem i społeczeństwem.

Rządzący narzuceni nam przez ZSRR nigdy nie otrzymali władzy od społeczeństwa, fałszują wybory, nie liczą się z opiniami i żądaniami ludzi, działają na szkodę moralną i gospodarczą narodu, wszystkie swoje poczynania podporządkowują interesowi Związku Radzieckiego i imperialnej polityce Rosji. Powoduje to nieodwracalne szkody dla Polski, społeczeństwa i wszystkich ludzi, żyjących w niegodnych człowieka warunkach. Utrzymanie się istniejącego stanu rzeczy grozi zatratą duchowych i materialnych wartości Polski.

Doświadczenia historyczne PRL ukazują cykliczny proces rozwojowy. Z nużącą regularnością następują po sobie okresy pogarszania się sytuacji wewnętrznej, politycznej i gospodarczej, prowadzące do otwartego kryzysu, rozruchów połączonych z rozlewem krwi i poważnymi stratami ekonomicznymi, zmiany kierownictwa partii, następującego zaraz po tym krótkotrwałego polepszania warunków bytowania i życia społecznego, przechodzącego w kolejne pogorszenie i kryzys. W ten sposób rozwój PRL odbywa się na zasadzie korkociągu i prowadzi donikąd. Obecnie sytuacja ta jest tym bardziej jasna, a dotychczasowe programy załamały się. Doświadczenie historyczne dowodzi, że utrzymywanie kierownictwa nad Polską przez PZPR prowadzi do ślepego zaułka, zaś wyrwanie się z tego zaułka może nastąpić jedynie na drodze niezależnego działania społecznego. Umacnia się też powszechne zrozumienie, że Polska jest coraz brutalniej eksploatowana przez ZSRR, zaś wzrost stopy życiowej - bez względu na wysiłki społeczeństwa - może osiągnąć tylko ustalony pułap, gdyż nadwyżkę i tak zagarnie ZSRR. Niemożliwe są równie rzetelne reformy wewnętrzne, rozwój praw i instytucji demokratycznych, kultury i nauki, życia duchownego i moralnego, gdyż granice ich zakreśla coraz ciaśniej Związek Radziecki. Coraz silniej rodzą się obawy, potwierdzane faktami, że Polsce, podobnie jak innym krajom obozu radzieckiego, grozi bezpośrednie włączenie do ZSRR.

W świadomej części społeczeństwa polskiego umacnia się przekonanie, że bez masowego i celowego działania społeczeństwa dojść musi do ostatecznego zagrożenia podstaw bytowania ogółu Polaków jako narodu, a każdego Polaka jako jednostki, której winny przysługiwać prawa obywatelskie i ludzkie.

Tworzy się już i rozwija w bardziej świadomej części społeczeństwa zarys programu, obejmującego podstawowe cele, których realizacja jest niezbędna dla uratowania narodu i państwa. Celami tymi są:

1. Wolność narodu i niepodległość państwa. Tylko lud wolny, związany prawami, które sam ustanowi, może stworzyć lepszy porządek i nieprzerwanie go udoskonalać. Tylko państwo niepodległe, a więc niezależne od obcej władzy może stworzyć warunki do wyrażania i spełniania swobodnej woli ludu.

2. Wolność jednostki w granicach nienaruszających wolności innych jednostek interesów społeczeństwa, prawna i rzeczywista równość praw i obowiązków.

3. Społeczeństwo może sprawować swoje uprawnienia i być rządzone jedynie przez wybranych przez siebie przedstawicieli dla stanowienia prawa i wybraną przez siebie władzę dla kierowania państwem.

4. Jedynie niepodległy naród może decydować o formach posiadania mienia narodowego i podstawowych środków produkcji, o sposobach zarządzania i rozwijania gospodarki narodowej, o podziale dochodu narodowego. Tylko on może być gwarantem zapewnienia człowiekowi i społeczeństwu możliwie równych szans rozwoju gospodarczego oraz opieki wobec ludzi jej potrzebujących.

5. Decyzje władz muszą podlegać - obok wszystkich innych - ocenie moralnej.

6. Szukanie prawdy o człowieku, świecie i Bogu musi być wolne od jakiejkolwiek kontroli.

7. Najwyższym dobrem dla państwa i społeczeństwa jest człowiek.

Cele te nie mogą być osiągnięte w ramach obecnego systemu, gdyż są sprzeczne z samą jego istotą, tak jak system ten jest sprzeczny z najgłębszymi potrzebami ludzi, społeczeństwa i państwa. Realizacja ich może nastąpić jedynie w ramach przyszłej, niepodległej Rzeczypospolitej.

Bierność współczesnego społeczeństwa polskiego jest tylko pozorna, zaś coraz częściej występują objawy świadczące o narastaniu buntu i sprzeciwu. W całym kraju, we wszystkich środowiskach pojawiają się jednostki, które grupują wokół siebie innych, przygotowując grunt pod przyszłe zorganizowane działania społeczeństwa. Inni działają wychowawczo na własne środowiska, wskazują na kłamstwa i szkodliwe działania władzy oraz zaborczą politykę radziecką.

Jeszcze inni uczestniczą w dziele moralnej odnowy społeczeństwa, a największą pomocą w tym ich trudzie jest wiara chrześcijańska. Rośnie wreszcie ilość tych, którzy swą postawą czynnie sprzeciwiają się złu dając wyraz przekonaniu, że godność ludzka i godność narodowa są silniejsze od aparatu policyjnego i zdeprawowanej władzy. Rośnie poczucie solidarności z dążeniami tych narodów, które znajdują się w zbliżonej do naszej albo jeszcze gorszej sytuacji. Zacieśniają się więzy z emigracją polityczną działającą w imię wolności i niepodległości narodów naszej części Europy.

Wszyscy ci ludzie podejmujący najrozmaitsze formy oporu nie są samotni. Wytworzyło ich i co dzień wytwarza społeczeństwo, najwyraźniej budzące się z letargu.

Z oporami i powoli, ale coraz powszechniej zaczyna panować przekonanie, że na współcześnie żyjących Polakach spoczywa olbrzymiej wagi obowiązek wyrwania państwa z korkociągu kolejnych kryzysów, uratowania kraju i narodu od roztopienia w otchłani radzieckiego imperium, niedopuszczenia do zagłady państwa i społeczeństwa, oraz równoczesny, osiągany równoległymi, a także tymi samymi działaniami obowiązek odzyskania prawdziwej niepodległości, ustanowienia i należytego zorganizowania Trzeciej Rzeczypospolitej i zapewnienia jej warunków do rzeczywistego rozwoju.

Żaden z tych wielkich celów nie może być zrealizowany oddzielnie. Osiągnięcie jednego jest osiągnięciem drugiego.

Współczesne społeczeństwo polskie nie wybrało sobie tego historycznego obowiązku. Narzuciła go historia. Stąd też nie możemy go przerzucić na następne pokolenia.

Wyłącznie od nas zależy śmierć\lub życie Polski.

[marzec/kwiecień?] 1976 roku

Wortal Instytutu Historycznego NN im. Andrzeja Ostoja Owsianego.
Materiały są dostępne na licencji CC BY 3.0 PL. 

Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści pod warunkiem 

wskazania autorów praw do tekstu.