|
3 kwietnia 1987 ok. 50 działaczy WiP, KPN i
"S" protestowało na krakowskim Rynku przeciwko podwyżkom cen. W
wyniku brutalnej interwencji milicji aresztowano m.in. Łenyka,
Przemysława Markiewicza oraz Jerzego Jajte-Pachotę.
3 maja 1987 KPN zorganizowała po mszy na Wawelu pokojową
demonstrację (otwierał ją, niesiony przez konfederatów,
transparent "Naszym celem III Rzeczpospolita"). U stóp wzgórza
wawelskiego demonstrantów zaatakowały bojówki
milicyjno-esbeckie, które brutalnie pobiły demonstrantów (m.in.
Bociana, Gawlikowskiego i Pawła Sabudę oraz Zbigniewa
Romanowskiego i Jacka Smagowicza).
Krakowska KPN przewidywała zorganizowanie dużej akcji ulotkowej
w Tarnowie, w trakcie wizyty Jana Pawła II w czerwcu 1987,
jednak SB zatrzymała na dworcu PKP w Krakowie prawie wszystkich
uczestników wyjazdu.
Wiosną 1988 powstała Organizacja Studencka KPN. Nastąpiła też
zmiana na stanowisku szefa Obszaru II - Bociana zastąpił
Izdebski.
W 1988 w Krakowie nastąpiła wyraźna aktywizacja młodzieży (nie
tylko konfederackiej). W rezultacie powstała tzw. "grupa
krakowska" obejmująca antysystemowe organizacje młodzieżowe:
FMW, NZS, OM i OS KPN oraz WiP. Grupa ta już od wiosny 1988
organizowała wspólne demonstracje i wiece w mieście. Rozpoczęły
się one trzydniowymi obchodami rocznicy Marca (8-11 marca),
demonstracją w Nowej Hucie w dniu wyborów do rad narodowych (19
czerwca), 3-tysięczną demonstrację z kościoła Mariackiego na
Plac Matejki upamiętniającą 9 rocznicę powstania KPN (1
września), 2,5-tysięczną demonstrację w Nowej Hucie w 6 rocznicę
zamordowania Bogdana Włosika (13 października), 20-tysięczną
demonstrację w Święto Niepodległości (11 listopada) oraz
niewielkie (kilkusetosobowe) demonstracje w Krakowie i Nowej
Hucie 13 i 16 grudnia.
KPN jako pierwsza poinformowała o wybuchu strajku w HiL 26
kwietnia 1988. W mieszkaniach Bociana i Łenyka były punkty
informacyjne, w swoim mieszkaniu Dobrowolski razem z
Gawlikowskim i Pachotą wydrukowali kilkanaście tysięcy
"Komunikatów" o rozpoczęciu strajku. Wykonano także napisy na
murach - "Huta strajkuje". Na studenckim wiecu solidarnościowym
przed Collegium Novum 28 kwietnia 1988 przemawiał m.in.
przedstawiciel KPN. Kolejne wiece miały miejsce 2 i 5 maja (już
po pacyfikacji Huty).
Wydarzenia, które przeszły do historii jako "krakowska wiosna
1989" rozpoczęły się już 17 lutego (rocznica rejestracji NZS) -
w toku walk ulicznych młodzież na kilka godzin uwięziła ministra
edukacji narodowej. 21 lutego KPN zorganizowała 200-osobowy wiec
pod pomnikiem Mickiewicza, pod hasłem "uwolnić Havela". 23
lutego zorganizowano happening w rocznicę powstania Armii
Czerwonej. 24 lutego odbyła się demonstracja przeciwko użyciu
siły przez milicję 17 lutego. 27 lutego - 2-tysięczny wiec przed
UJ. 20 kwietnia ogłoszono ogólnopolskim dniem protestu młodego
pokolenia - w Krakowie zorganizowano 5-tysięczny wiec. 3 maja -
tradycyjna demonstracja zorganizowana przez KPN z Wawelu na Plac
Matejki. Po tej demonstracji - wiec wyborczy kandydatów "S" i
KPN na Rynku Głównym (z udziałem Leszka Moczulskiego). Wreszcie
- 3-dniowe gwałtowne demonstracje i walki uliczne w centrum
Krakowa i pod sowieckim konsulatem 16-18 maja, w trakcie których
działaczom "S" nie udało sie nakłonić młodzieży do przerwania
walk, natomiast z powodzeniem dokonał tego Leszek Moczulski.
Wzrost znaczenia młodzieży znalazł swój wyraz wiosną 1989 w
zmianach w składzie krakowskiego KAB-u okręgu. Szefem KAB-u
został Przemysław Markiewicz (pokonując "starego" Bociana), a w
skład KABu weszli: Gawlikowski, Jerzy Jajte-Pachota i Sabuda. W
grudniu 1989 nowym szefem KAB-u okręgu krakowskiego wybrany
został Marek Klimczyk.
O sile krakowskiej Konfederacji świadczy fakt, że druga część
III Kongresu partii została zorganizowana właśnie w Krakowie w
marcu 1989, a do Rady Politycznej wybrano z Krakowa: Bociana,
Gawlikowskiego i Izdebskiego.
***
Od marca 1987 podejmowano próby odbudowy
struktur KPN w Kieleckiem. Z inicjatywy Zygmunta Pęksyka w
Kielcach powstał KAB okręgu, na którego czele stanął Maciej
Wijas. Podlegał on Obszarowi II w Krakowie. Powstały też komórki
organizacyjne KPN w Ostrowcu Świętokrzyskim (kierowała nimi
Danuta Wilczyńska) oraz w Starachowicach (na ich czele stał
Dariusz Nowak), które podlegały Obszarowi IV w Lublinie. W
Ostrowcu w sierpniu 1987 rozpoczęto wydawanie pisma KPN - znany
jest tylko jeden numer, który nie ma nazwy.
27 kwietnia 1989 zorganizowano na kieleckiej
WSP spotkanie ok. 30 studentów z działaczami KPN z Krakowa, co
dało początek kampanii wyborczej KPN przed wyborami
kontraktowymi: prowadzono akcję informacyjną prezentującą
program KPN i zbierano podpisy na listach kandydatów oraz
pieniądze na fundusz wyborczy. 3 maja odbył się wiec młodzieży
akademickiej, po którym 250 osób (w tym działacze KPN)
przemaszerowało głównymi ulicami Kielc. 12 maja KPN i NZS
zorganizowały przez kielecką bazylika kolejny wiec, głównie z
udziałem studentów i młodzieży szkół średnich. Kolejne wiece
KPN, związane z kampanią wyborczą miały miejsce w Kielcach 18,
26 i 30 maja (w tym ostatnim brał udział Leszek Moczulski).
Wiece wyborcze KPN zorganizowano także we Włoszczowej i w
Starachowicach.
***
Potwierdzeniem, że Kraków jest
najsilniejszym ośrodkiem KPN w Polsce był fakt, iż właśnie z
tego miasta zdecydował się kandydować w wyborach kontraktowych
1989 Leszek Moczulski. W jednomandatowym okręgu wyborczym
przegrał jednak z kandydatem Komitetu Obywatelskiego Janem
Rokitą. W wyborach tych krakowska KPN wystawiła jeszcze do Sejmu
czterech kandydatów poza Krakowem: w Bielsku-Białej (ściślej - w
Andrychowie) kandydowali Łenyk i Ryszard Gitis (mimo, że
województwo bielskie należało do obszaru V - Katowice) a w
Kielcach - Then i Hajdarowicz. Natomiast Bocian i Izdebski nie
zostali zarejestrowani z powodu niezebrania wymagającej liczby
podpisów. Ponadto do Senatu w Krakowie kandydowali: Maria
Holfeier i Stanisław Palczewski, a w Kielcach - Maria Grcar. W
sumie 7 krakowskich konfederatów ubiegało się bezskutecznie o
mandat parlamentarzysty. Poza tym w Tarnowie na liście KO do
Senatu znalazł się Andrzej Fenrych (szef komórki KPN w Tarnowie)
i został wybrany.
***
W czerwcu 1989 rozegrała się w kieleckiej
KPN gwałtowna walka o władzę w okręgu. Najpierw, 3 czerwca wąska
grupa przejęła kierownictwo. Następnie 14 czerwca na zebraniu w
budynku kieleckiej WSP z udziałem ok. 50 osób (nie tylko z
Kielc, ale także z Miechowa, Ostrowca Świętokrzyskiego i
Włoszczowy) wybrano nowy KAB, na którego czele stanął Janusz
Koza.
***
Ostatnim mocnym akordem krakowskiej KPN
były jej akcje podjęte na przełomie lat 1989 i 1990. Był to
udział w kilkusetosobowych wiecach w Krakowie i w Nowej Hucie
przeciwko wyborowi generała Jaruzelskiego na prezydenta (25
czerwca oraz 3 i 4 lipca), udział w demonstracjach, które
doprowadziły do demontażu pomnika Lenina w Nowej Hucie (22 i 29
listopada oraz 6 grudnia), udział w okupacji lokalu ZSMP (18-25
października) oraz PZPR w Krakowie (22 stycznia 1990).
W wyborach samorządowych w 1990 KPN jako
jedyna siła polityczna w Krakowie - poza Komitetem Obywatelskim
- zdołała wprowadzić do rady miasta swoich przedstawicieli. Byli
to: Ryszard Bocian i Grzegorz Hajdarowicz. Pozostałe 73 miejsca
zdobyli kandydaci KO. Bocian został wybrany wiceprzewodniczący
rady miasta.
Paradoksalnie po 1989 siła krakowskiej KPN
zmalała a nie wzrosła, do czego przyczyniła się rezygnacja z
działalności politycznej wielu dawnych działaczy (także
młodzieży) oraz kolejny rozłam w partii, do którego doszło w
1990 - do KPN - Frakcja Demokratyczna (która w wyborach
prezydenckich poparła Lecha Wałęsę) odszedł m.in. Bocian.
Mimo tego osłabienia w wyborach 1991
Moczulski zdobył bez trudu mandat z Krakowa (uzyskując najwięcej
głosów w mieście spośród kandydatów wszystkich partii), a
ponadto posłami KPN z Krakowa zostali: Bożena Gaj (z listy -
Sojusz Kobiet przeciwko Trudnościom Życia), Mirosław Lewandowski
oraz - z listy krajowej - Zbigniew Skorecki i Then. Z Nowego
Sącza mandat zdobył Henryk Opilo, z Rzeszowa - Łenyk a z Kielc -
Koza. W sumie - nie licząc Moczulskiego - Obszar II miał w
Sejmie I kadencji 7 przedstawicieli.
Materiały są dostępne na licencji
CC BY 3.0 PL.
Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści
pod warunkiem wskazania autorów praw do tekstu.
|
