Internetowe Archiwum KPN - strona glowna
najwazniejsze dokumenty kpn z l. 1979-1993
teksty polityczne Leszka Moczulskiego z l. 1973-2004
inne dokumenty
Historia KPN
procesy polityczne kierownictwa kpn
encyklopedia kpn
czytelnia prasy kpn
wspomnienia dzialaczy  kpn
najwazniejsze publikacje nt. kpn
historia marszow szlakiem I Kompanii Kadrowej w l. 1981-1990
forum bylych dzialaczy kpn
kontakt z administratorem

Historia KPN

Obszar czwarty

Przed Sierpniem

Geneza KPN na Lubelszczyźnie wiąże się z wcześniejszą działalnością Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela na tym terenie. 1 września 1979 ośmiu uczestników Ruchu Obrony przystąpiło do KPN jako jej członkowie-założyciele: Teodor Dąbrowski, Zdzisław Jamrożek, Stefan Kucharzewski, Stanisław Sikora i Anna Szuwarska (wszyscy z Lublina), Zdzisław Pałuszyński (ze Świdnika) oraz Stanisław Franczak, Michał Niesyn (rolnicy). Pierwszym szefem został Jamrożek - pracownik Spółdzielni Inwalidów Niewidomych im. Modesta Sękowskiego w Lublinie. Z KPN związani byli także inni pracownicy tej spółdzielni: Janusz Piotrowski oraz Stefania Jakuś. Początkowo lubelska KPN funkcjonowała w ramach Obszaru I Centralnego (z siedzibą w Warszawie).

11 listopada 1979 środowiska lubelskiego ROPCiO zorganizowało obchody Święta Niepodległości, w których udział wzięło ok. 300 osób, w tym wielu działaczy KPN. Rozmowy miedzy KPN (Jamrożek, Dąbrowski) a ROPCiO (Marian Piłka) w sprawie wspólnej organizacji uroczystości (oba środowiska stanowiły dla siebie pewną konkurencję) nie przyniosły rezultatu. Lublin był jednym z 4 miast w Polsce (obok Warszawy, Krakowa i Gdańska), w których odbyły się takie uroczystości (podjęta przez ROPCiO próba organizacji takiej  manifestacji w Lublinie rok wcześniej, 11 listopada 1978, została udaremniona przez SB).

W styczniu 1980 KPN w Lublinie aktywnie przyłączyła się do akcji zbierania podpisów pod protestem przeciwko planowanej przez komunistyczne władze budowy obwodnicy w pobliżu Jasnej Góry w Częstochowie. Kucharzewski wykonał kilkaset plakatów o treści: „Ratujmy Jasną Górę – świętość narodową Polaków”, które rozwiesił w Lublinie, Kazimierzu, Nałęczowie, Puławach, Lubartowie oraz na trasie między tymi miejscowościami. Z kolei 11 stycznia 1980 Teresa Koprowska podjęła (wraz z drugą nn kobietą) próbę zorganizowania głodówki protestacyjnej w jasnogórskim klasztorze, ale w nocy została zmuszona do opuszczenia klasztoru. Akcję uznano za nieodpowiedzialną.

Przed wyborami do Sejmu w 1980 konfederaci z Lublina wysunęli trzech kandydatów (Franczak, Jamrożek i Piotrowski), których bezskutecznie usiłowali zarejestrować w okręgowej komisji wyborczej w Lublinie. W tym czasie ukazało się także pierwsze wydawnictwo poligraficzne tego środowiska (w nakładzie ok. 500 egzemplarzy) - "Platforma Wyborcza KPN". W związku z odmową rejestracji własnych kandydatów lubelska KPN przeprowadziła akcje ulotkową, wzywająca do bojkotu wyborów. 

W połowie 1980 Zdzisław Jamrożek opracował "Raport o łamaniu praw człowieka i obywatela przez władze PRL na terenie miasta Lublin i okolic od połowy 1977 do lipca 1980 roku". Adresatem raportu byli przywódcy państw - sygnatariuszy KBWE - zgromadzeni na spotkaniu w Madrycie w 1980.

Równocześnie od stycznia 1980 w Lublinie działała zakonspirowana autonomiczna grupa młodzieżowa kierowana przez studenta KUL Piotra Opozdę (od 1978 niejawnego uczestnika Ruchu Obrony, który zajmował się powielaniem "Opinii"). Do tej grupy należeli studenci i uczniowie - m.in. Krzysztof Adach, Jacek Jaroszyński, Wanda Milanowska, bracia Marek i Jarosław Miszczakowie, Jacek Miszczak (przypadkowa zbieżność nazwisk), Zbigniew Niezgoda oraz  siostry Kinga Wardak i Ewa Matyjaszek. Opozda miał bezpośredni kontakt z Moczulskim. Grupa działała początkowo pod nazwą Wolny Związek Ojczyźniany i weszła w skład KPN jako tzw. grupa skonfederowana. Prowadziła działalność poligraficzną, akcje małego sabotażu (napisy na murach) oraz organizowała w Klubie Bronowice wykłady w ramach cyklu "Odkłamać historię" (prelegentem był Jerzy Adamczuk). 

Grupa Opozdy była szczególnie aktywna w akcjach mających na celu upamiętnienie ofiar Zbrodni Katyńskiej (w kwietniu 1980 przypadała 40. rocznica tego wydarzenia). Na murach malowano napisy "KPN", "Katyń pomścimy", zaś 27 kwietnia 1980 zorganizowano uroczystą mszę św. w kościele Św. Ducha. Przy symbolicznym pomniku Nieznanego Żołnierza w Lublinie ustawiono znicze i złożono wieniec z szarfą z napisem „Pomordowanym w Katyniu - Rodacy" i  znakiem Polski Walczącej oraz dwie chorągiewki z "kotwicą". 

Materiały są dostępne na licencji CC BY 3.0 PL

Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści

pod warunkiem wskazania autorów praw do tekstu.